Co wydarzyło się w Październiku?
- 9 października 2016
W wieku 90 lat zmarł reżyser Andrzej Wajda. Pamiętać będziemy go m.in. za takie filmy jak: „Popiół i Diament”, „Człowiek z żelaza”, „Człowiek z marmuru”, „Ziemia obiecana”, „Kanał”, „Pan Tadeusz” i „Katyń”. W roku 2000 otrzymał Oskara za całokształt twórczości.
- 14 października 1864
We wsi Strawczyn (obecnie Województwo Świętokrzyskie) urodził się Stefan Żeromski, wybitny polski prozaik, publicysta i dramaturg. Autor dzieł takich jak „Popioły”, „Przedwiośnie” czy „Ludzie Bezdomni”. Publikował pod pseudonimami „Maurycy Zych”, „Józef Katerla” oraz „Stefan Iksmoreż”.
- 16 – 19 października 1813
Bitwa pod Lipskiem, zwana „bitwą Narodów”. Armia Napoleona została pokonana przez antyfrancuską koalicję. W trakcie bitwy poległ Józef Poniatowski, jedyny cudzoziemiec z tytułem Marszałka Francji.
- 28 października 1999
Leszek Cichy, jako pierwszy Polak i 57 osoba na świecie zdobył Koronę Ziemi, czyli najwyższe szczyty poszczególnych kontynentów.
- 29 października 1824
W Nowym Wiśniczu urodził się Juliusz Kossak, polski malarz, rysownik i ilustrator. Specjalizował się w malarstwie historycznym, ze szczególnym uwzględnieniem koni. Był jednym z współtwórców Muzeum Narodowego w Krakowie.
- 31 października
1517 – Marcin Luter ogłosił swoje 95 tez wzywając do dysputy nad nimi. Wedle utrwalonej tradycji swoje tezy przybił na drzwiach kościoła w Wittenberdze. Rozpoczynając tym samym reformację mającą na celu odnowę chrześcijaństwa.
1940 – Zakończyła się bitwa o Anglię. W walkach uczestniczyło 144 polskich pilotów, którzy zestrzelili ok. 170 niemieckich samolotów. Polski Dywizjon 303 dokonał 126 zestrzeleń, co czyni go najskuteczniejszą jednostką biorącą udział w walkach o niebo nad Albionem.
1424 – Urodził się Władysław Warneńczyk, król Polski i Węgier. Za jego panowania zawarto pokój w Brześciu Kujawskim, który wojnę polsko-krzyżacką. Zerwał rozejm w Segedynie i wypowiedział wojnę Turcji. Zginął w bitwie pod Warną. Jego ciała nigdy nie odnaleziono, przez co z jego śmiercią wiąże się wiele legend.
- Polski Październik 1956
Polski październik był następstwem śmierci Stalina i związanych z tym zmian w ZSRR, ujawnieniem tajnego referatu Chruszczowa na temat stalinowskich zbrodni, śmierci Bolesława Bieruta, wydarzeń poznańskich, rozłamu w rządzącej partii PZPR i dojścia do władzy nowej ekipy rządowej pod przywództwem Władysława Gomułki.
Władze partyjne, zdając sobie sprawę z napięć, do których doprowadziły: stalinizm, kolektywizacja oraz gospodarka planowa, gorączkowo szukały wyjścia z pogarszającej się sytuacji. Kandydatem możliwym do zaakceptowania przez dwie zwalczające się frakcje partyjne był Władysław Gomułka – były I Sekretarz odsunięty od władzy i więziony za „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”.
W nocy z 18 na 19 października oddziały Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, rozpoczęły marsz w kierunku Warszawy. Kolumny piechoty zmotoryzowanej i czołgów Ludowego Wojska Polskiego wykonywały ściśle polecenia Rokossowskiego, który zamierzał wesprzeć oddziały Północnej Grupy Wojsk oddziałami polskimi. W tej sytuacji niedawny więzień polityczny, a teraz dowódca wojsk obrony wewnętrznej gen. Wacław Komar oraz gen. Włodzimierz Muś postawili jednostki KBW w stan pogotowia. W zakładach pracy zaczęły powstawać grupy samoobrony, a KBW wydała im broń, by bronili stolicy przed siłami skierowanymi na stolicę przez gen. Zygmunta Huszczę.
W dniu planowanego rozpoczęcia plenum, rano przyleciała bez zaproszenia radziecka delegacja z Chruszczowem na czele. Prowadzili oni rozmowy z polskim Biurem Politycznym i Gomułką. Chruszczow skarżył się, że o sytuacji w Polsce dowiaduje się z Głosu Ameryki.
Ostatecznie zmiany zostały zaakceptowane przez delegację radziecką, w czym pomogło uzyskanie przez Sowietów informacji, że robotnicy warszawscy są mobilizowani przez warszawskiego sekretarza PZPR Stefana Staszewskiego, aby w razie potrzeby zademonstrować poparcie przyszłego składu Biura Politycznego. 21 października plenum zadecydowało o przywróceniu do władzy Gomułki i wybrano go na stanowisko I sekretarza KC PZPR. Wybór Gomułki oraz zapowiedzi reform zostały entuzjastycznie przyjęte przez wielu obywateli. Podczas przemówienia na wiecu Gomułka potępił wówczas stalinizm i zapowiedział reformy mające na celu demokratyzację ustroju.
Bezpośrednio po tych wydarzeniach z Polski wyjechał marszałek Konstanty Rokossowski oraz wielu innych oficerów radzieckich, służących w Siłach Zbrojnych PRL. Był to czas, w którym Polacy liczyli na liberalizację skostniałego systemu, zwiększenie wolności obyczajowej, a przede wszystkim na zaniechanie terroru ze strony władz. Gomułka był w stanie zrealizować tylko ostatni z tych postulatów. Po październiku 1956, rozpoczęła się w Polsce destalinizacja. Odwilż trwała krótko.
Najbardziej znanym przywódcą środowisk robotniczych podczas Polskiego Października 1956 był Lechosław Goździk występujący na wiecach w fabryce samochodów na Żeraniu, a następnie we wszystkich wiecach na Politechnice Warszawskiej.
