Stefan Żeromski – ciekawostki i cytaty

W roku 2020

przypada 156. rocznica urodzin i 95. rocznica śmierci pisarza.

* Używał pseudonimów Maurycy Zych, Józef Katerla.

* Tworzył nie tylko jako pisarz, ale również jako dramaturg i publicysta.

* Przyjaźnił się z wieloma współczesnymi jemu pisarzami. Świadczy o tym fakt, że Bolesław Prus był świadkiem na jego ślubie.

* Był bardzo słaby z przedmiotów ścisłych. Szło mu w tych dziedzinach tak źle, że musiał powtarzać klasę.

* Już w wieku lat dwudziestu nabawił się tak poważnych schorzeń górnych dróg oddechowych, że gruźlica była mu towarzyszką do samej śmierci.

* Od 1904 r. po opublikowaniu „Popiołów” zaprzestał poszukiwania posad, oddał się pracy pisarskiej i działalności społecznej. Mieszkał m. in. w Nałęczowie, gdzie zbudował Chatę, dom góralski według projektu Stanisława Witkiewicza. „Chata” była pracownią i miejscem pracy twórczej pisarza. Obecnie mieści się tam muzeum biograficzno-literackie poświęcone osobie i twórczości Stefana Żeromskiego.

* Stefan Żeromski był założycielem i pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich oraz polskiego centrum PEN Clubu.

* Był kandydatem do Literackiej Nagrody Nobla za dzieło „Wiatr od morza”. Do argumentów przeciwko temu mogła zaliczać się wymowa antyniemiecka utworu, ale Żeromski  miał konkurenta w osobie Reymonta, z którym przegrał, bowiem to dzieło „Chłopi” zostało docenione przez norweską komisję.

* W 1925 otrzymał po raz pierwszy przyznaną polską państwową nagrodę literacką za zbiór utworów o historii polskiego wybrzeża „Wiatr od morza”. Za ten sam utwór Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy przyznało Żeromskiemu nagrodę im. Elizy Orzeszkowej. Gdy otrzymał pismo z zawiadomieniem o wyróżnieniu: „Przeczytał go w milczeniu i pobladł. Wielkie jak groch łzy spadać poczęły po zmęczonych i schorzałych policzkach”.

* Śmierć Stefana Żeromskiego wywołała żałobę narodową, pogrzeb był wielką manifestacją. Wielu wybitnych pisarzy poświęciło mu utwory pożegnalne. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Ewangelicko – Reformowanym w Warszawie.

* Postawiono mu liczne pomniki, m. in. w Nałęczowie, we Włocławku oraz w Iławie.

Znane i mniej znane cytaty z twórczości Stefana Żeromskiego

 „Syzyfowe prace”, 1898

„Nie wszyscy możemy być filozofami, bo któż by świnie pasał ?”        

 „Ludzie bezdomni”, 1900

„Złe niewątpliwie jest tylko jedno: krzywda bliźniego. Człowiek – jest to rzecz święta, której krzywdzić nikomu nie wolno. […] Granica krzywdy leży w sumieniu, leży w sercu ludzkim.”

„Dzieje grzechu”, 1908
„…na pytanie o życiu nie może odpowiedzieć nikt, bo odpowiedzi jest miliard, a na pytanie o śmierci odpowiedź jest jedna i dać ją może każdy człowiek.”

„Drzewa żyją wraz z człowiekiem. Są one podobne do jedynej sztuki, do muzyki. […]Tylko drzewa żyją życiem powszechnym, w którym i nasze życie się mieści. Kiedy po latach witać się ze znajomymi drzewami, znajduje się w nich zmiany niemal takie same jak w sobie. Wzruszenia nasze są w ich kształcie, zmianach i szumie.”

„Uroda życia”, 1912

„Nie trzeba przekraczać granic szczęścia. Szczęście nie znosi za sobą pościgu. Napastowane – odwraca się i zaczyna prześladować napastnika.”

„Wiatr od morza”, 1922

„Nie umiera nigdy zbrodnia, kiedykolwiek była dokonana.”

„Nie będzie już przenigdy Prusak niemczył Kaszuba.”               „Przedwiośnie”, 1925 „ – Każdy ma swoje  miejsce ulubione w dzieciństwie. To jest ojczyzna duszy”, „Rewolucją istotną i jedyną jest wynalazek. Rewolucją fałszywą jest wydzieranie przemocą rzeczy przez innych zrobionych.”

Inne: 

„Wiara czyni cuda lecz tylko walka daje efekty.”

„Piękno życia jest tylko w pracy.”

„Życie jest trudną lekcją, której nie można się nauczyć. Trzeba ją przeżyć.”